Expositie “Robots & Space Toys” in Museum van de Twintigste Eeuw

Unieke exemplaren uit jaren ’50, ’60 en ‘70

HOORN – Twee bijzondere collecties zijn de basis voor de nieuwe tentoonstelling “Robots & Space Toys” (17-11-2012 t/m 28-4-2013) in het Museum van de Twintigste Eeuw. Wijlen ‘kunstverteller’ Pierre Janssen hield niet alleen van kunst maar ook van speelgoed-robots en zijn collectie is nu in het museum te zien. Verder worden zeldzame en unieke jaren ’50 en ’60 robots en ‘space toys’ van verzamelaar Marco van Gimst getoond.

Samen geven de twee collecties een prachtig beeld van het populaire speelgoed met het thema robots en ruimtevaart uit de jaren ’50, ’60 en ’70 van de vorige eeuw. Het was de “Golden Age” voor robots en space toys. Eerst, (jaren ‘50 en ‘60) werden de robots en space toys hoofdzakelijk van blik  gemaakt, voornamelijk in Japan. Later (jaren ‘70) werd er steeds meer plastic gebruikt om kosten te besparen en werd de productie verlegd naar Hong Kong en later China.

In de getoonde verzamelingen zijn unieke en zeldzame exemplaren te bewonderen zoals de legendarische Gang of Five, een serie van zogenaamde Skirted Robots, gemaakt in Japan tussen 1957 en 1965. Hieronder bevindt zich de allereerste radiografische robot (Radicon Robot) alsmede een van de meest zeldzame robots uit dit tijdperk:  Machine Man. Deze robot en 5e member van de Gang werd overigens pas in 1997 bij toeval ontdekt. Er zijn momenteel wereldwijd nog 12 exemplaren bekend, waarvan slechts 2 met originele doos.

Verder toont de verzameling legendarische robots zoals Mr Atomic in de zeldzame blauwe kleur, Diamond Planet Robot, de complete Gang of Five en vele zeldzame variaties met prachtige originele dozen en bijbehorende artwork. Daarom is de expositie niet alleen voor een breed publiek interessant maar ook voor verzamelaars en liefhebbers.

Kunstkenner Pierre Janssen en zijn robots
Veel 50-plussers herinneren zich kunstkenner, tv-presentator en museumdirecteur Pierre Janssen (1926-2007). Op zijn karakteristieke wijze vertelde hij op de televisie over schilderijen en andere kunstwerken. Zijn lange armen met trillende vingers en zijn enthousiasme waren een begrip. Wat niet iedereen wist was dat hij ook speelgoedrobots verzamelde. Ruim dertig jaren geleden zijn ze eens in zijn (toen) eigen museum in Arnhem getoond en enkele jaren geleden nog in een speelgoedmuseum. Nu staat de hele verzameling te pronken in een voormalige gevangenis in Hoorn. Op een eiland (het Oostereiland, bereikbaar met een brug) bij de haven is daar het Museum van de Twintigste Eeuw gevestigd.

Topstukken als Machine Man en Diamond Planet Robot
Op de tentoonstelling  “Robots & Space Toys” is ook een groot deel van de unieke collectie van verzamelaar Marco van Gimst te zien. Meer dan 200 zeldzame robots en space toys uit de jaren ‘50 en ’60, waaronder de Gang of Five, Diamond Planet Robot, Radicon Robot, Mechanized Robby Robot met C-Cell Battery, maar ook zeldzame space toys, raketten en vliegende schotels waarvan soms maar een paar exemplaren wereldwijd bekend zijn. Een unieke verzameling zoals die nog niet eerder in Nederland getoond werd met zeer zeldzame en vaak unieke stukken.

“Lift off” ... met Yonezawa Space Patrol 2019
De in 1967 geboren robot-verzamelaar Marco van Gimst speelde als kind al met batterijen, lampjes en draadjes en haalde alles uit elkaar, nieuwsgierig naar de werking en techniek. Ook zijn vliegende schotel uit die tijd overleefde dit niet. In zijn latere zoektocht naar deze vliegende schotel vond hij op een rommelmarkt een oude  Japanse robot voor zijn zoon. Hij repareerde deze en zijn zoon speelde er enthousiast mee. Op zoek naar informatie over deze robot, stuitte hij op de vliegende schotel die hij kende uit zijn jeugd en de basis werd gelegd en de verzamelwoede was niet meer te stoppen.

Al snel vond hij via internet de in Japan (1967) gemaakte vliegende schotel  Yonezawa Space Patrol 2019 en legde hiermee de basis voor een indrukwekkende collectie van robots, space toys, raketten en vliegende schotels. Inmiddels is de website van Marco van Gimst, http://vintagespacetoys.com , een wereldwijd begrip voor verzamelaars van robots en spacetoys en is het een bron van informatie voor de klassieke Japanse robots en space toys uit de jaren ’50 en ’60.

Het mooie van deze robots en space toys is dat ze tot 1969 (landing op de maan) allemaal gebaseerd waren op de fantasie van de Japanse speelgoedindustrie en hoewel het speelgoed in grote aantallen geproduceerd werd zijn het vaak niet alleen technisch maar ook op qua artwork, ware kunstwerken. Speelgoed robots die bestaan uit meer dan 300 afzonderlijke onderdelen, met de hand in elkaar gezet en artwork op de dozen van de robots en space toys van ongekende klasse en kwaliteit. En hoewel de vertalingen van de functies van het speelgoed door de Japanners naar het Engels (let goed op de teksten op de dozen) nog wel eens te wensen overliet, geeft dit wel een fantastisch beeld van dit mooiste tijdperk voor kinderspeelgoed.

Sciencefiction films
Tussen alle robots en space toys door worden ook affiches en fragmenten getoond van klassieke sciencefiction films. Sommige robot-figuren zijn namelijk te herleiden tot (cult)films uit de jaren ’50 en ’60, zoals “Forbidden Planet”, “Flying Saucers Attack!” en “The Invisible Boy”. Een opvallende film die ook op de expositie te zien is heet “Robot One”. Cineast Thijs Ockersen maakte deze documentaire eind jaren zeventig met de opwind- en batterijrobots van Pierre Janssen. De kunstkenner kruipt in enkele fragmenten met zijn opgewonden robots over de vloer.
 
Ook voor kinderen van nu
Hoewel het meeste speelgoed veilig achter glas staat, kunnen kinderen ook met enkele moderne robots spelen. Met de afstandsbediening kunnen ze enkele middelgrote robots anno 2012 besturen. Ook is er een speeltafel met enkele retro blikken robots die nog traditioneel met een sleutel opgewonden moeten worden. Opa kan daar met kleinzoon gerust even een ruimte-conflict simuleren. Ook zal het museum op verschillende middagen ( check www.museumhoorn.nl ) kinderen zelf een robot laten bouwen met behulp van o.a. wc-rollen, blikjes en zilverpapier.
 
De opkomst en einde van het “Gouden Tijdperk” voor robots en space toys

Spoetnik
Sciencefiction films en de lancering van de Russische Spoetniks maakten in de jaren ‘50 ruimtevaart razend populair. Films als Destination Moon ( 1950 ), The day the Earth stood still (1952) en Forbidden Planet (1956) zorgden er voor dat vliegende schotels, raketten en robots niet alleen bij kinderen, maar ook onder volwassenen gewild werden. Vooral Japanse speelgoedfabrikanten sprongen hier op in en maakten talloze blikken robots en space toys die de hele wereld over gingen.

Mercury
Eind jaren ’50 starten de Amerikanen hun Mercury-programma met als doel de eerste mens in een vlucht om de aarde te krijgen. De Russen lukt dat net iets eerder met Yuri Gagarin die een nationale held werd. Met de ruimterace tussen de twee machtige staten was ruimtevaart niet alleen iets voor stripboeken en speelgoedfabrikanten. Er waren, zowel voor kinderen als speelgoedontwerpers, nu echte voorbeelden van ruimtevoertuigen. Mercury, Gemini en later Apollo, waren voorbeelden voor gedetailleerde ontwerpen.

Made in Japan....
Robots en andere space speelgoed werd in de jaren ’60 voornamelijk nog in Japan geproduceerd. Maar het “Made in Japan” zou in de jaren ’70 vaak van het speelgoed verdwijnen. Arbeid in Japan was te duur geworden en andere landen als Hong Kong, Taiwan en later China namen het roer over. Maar het grote publiek had ook minder belangstelling voor ‘outer space’ gekregen. Ruimtevluchten waren gewoon geworden. Pas in 1977 zou er nog sprake zijn van een opleving met de komst van de film Star Wars van George Lucas. Voor verzamelaars van space-speelgoed zijn de jaren ’50 en ’60 dan ook de mooiste decennia.

Replica robots in MuseumShop
In de ruime MuseumShop zijn ook robots en dergelijke te koop. Niet de originele, want die zijn voor velen te kostbaar, maar exacte kopieën met dezelfde ouderwetse opwindmechanieken en prachtige verpakkingen. Inmiddels zijn zelfs deze replica’s verzamelobjecten geworden.

Museum informatie
In het Museum van de Twintigste Eeuw kun  je heel goed zien hoe je (groot)ouders woonden en leefden. Ook kun je daar veel over horen. Je hoeft niet te lezen want je kunt de gratis KinderAudioTour pakken en voor je familie is er ook een ‘volwassen’ versie. In het museum zie je ook de allereerste computers, de voorlopers van jouw MP3-speler, een zaal vol speelgoed en een ouderwets winkelstraatje en talloze oude interieurs. Het museum is 7 dagen per week geopend en gevestigd in een oude gevangenis op het Oostereiland bij de haven van Hoorn. Op de site van het museum, www.museumhoorn.nl (http://www.museumhoorn.nl) , staat ook informatie over parkeren en een shuttlebusje naar station en parkeerterrein.
Expositie “Robots & Space Toys” in Museum van de Twintigste Eeuw Expositie “Robots & Space Toys” in Museum van de Twintigste Eeuw
legendarische Gang of Five, serie van zogenaamde Skirted Robots, made in Japan tussen 1957 en 1965 legendarische Gang of Five, serie van zogenaamde Skirted Robots, made in Japan tussen 1957 en 1965
Robot verzameling van kunstkenner Pierre Janssen (1926-2007) ook te zien in museum Robot verzameling van kunstkenner Pierre Janssen (1926-2007) ook te zien in museum
zeldzame en unieke jaren ’50 en ’60 robots en ‘space toys’ van verzamelaar Marco van Gimst zeldzame en unieke jaren ’50 en ’60 robots en ‘space toys’ van verzamelaar Marco van Gimst